Post jest to ustanowiony przez Kościół okres gorliwej modlitwy, pokuty, rezygnacji z przyjmowania pokarmów mięsnych i wystrzeganie się zabaw, gier itp. Wielki Post w liturgii Kościołów wschodnich jest wspomnieniem czterdziestu lat wędrówki Żydów przez pustynię oraz czterdziestu dni postu Jezusa na pustyni, a także oczekiwaniem na wejście do Ziemi Obiecanej.
Znakiem postu jest dekoracja świątyni na czerwono, śpiewanie pieśni o smętnych melodiach, więcej jest recytacji niż śpiewu oraz odmienne bicie w dzwony. Msza św. w Kościołach wschodnich to radosna celebracja Zmartwychwstania Chrystusa, to radość i światło, a to nie harmonizuje ze łzami żalu, pokutą i czerwienią, dlatego nie może być odprawiana we wszystkie dni Wielkiego Postu. Celebruje się ją tylko w soboty i niedziele, bo to są dni świąteczne, w inne dni odprawia się tzw. liturgię "Uprzednio Poświęconych Darów", ustanowioną w VI w. przez papieża św. Grzegorza Wielkiego. W Kościele katolickim jest odprawiana tylko w Wielki Piątek. Aby na trudnej czterdziestodniowej drodze nie ustać, potrzebny jest pokarm - Komunia św., dlatego w środy i piątki Wielkiego Postu, w czwartek piątego tygodnia postu i w pierwsze trzy dni Wielkiego Tygodnia odprawia się liturgię z "Uprzednio Poświęconych Darów" (w 692 roku na Synodzie Trullańskim w kanonie 52. postanowiono, iż we wszystkie dni Wielkiego Postu oprócz sobót i niedziel i świętego dnia Zwiastowania Pańskiego, nie sprawuje się innej Liturgii, jak tylko Liturgię Uprzednio Poświęconych Darów). Chociaż 52 Kanon nie zabrania sprawowania Liturgii Uprzednio Poświęconych Darów każdego powszedniego dnia w Wielkim Poście, to również i nie nakazuje. W dzisiejszych czasach jest możliwość jej sprawowania w innych dniach, np. w przypadkach chociażby rekolekcji młodzieży szkolnej, czy też wiernych. Liturgia Uprzednio Poświęconych Darów różni się od pełnej Mszy św. tym, że nie ma w niej Liturgii Eucharystycznej, a Komunii św. udziela się z konsekracji niedzielnej.
Struktura Liturgii Uprzednio Poświęconych Darów w rycie bizantyjskim.
Przed Liturgią wszyscy mający zamiar celebrować kapłani i diakoni ubierają pełne szaty liturgiczne jak do sprawowania Eucharystii, ale przy ich ubieraniu nie odmawiają żadnych modlitw, a jedynie przy ubieraniu poszczególnych części stroju liturgicznego mówią: „Do Pana módlmy się”. Bezpośrednio przed rozpoczęciem Liturgii Uprzednio Poświęconych Darów nie odmawia się modlitw, które zwykle odmawia się przed sprawowaniem Eucharystii. Z drugiej jednak strony Liturgia Uprzednio Poświęconych Darów rozpoczyna się od wezwania „Błogosławione jest Królestwo Ojca i Syna, i Ducha Świętego, w każdym czasie, teraz i zawsze i na wieki wieków” tak jak każda Eucharystia. Po tym wezwaniu rozpoczynają się Nieszpory - Weczirnia. Następuje Ps 103, podczas którego kapłan staje przed Królewskimi Drzwiami i odmawia po cichu modlitwy wieczorne, pomijając jednak trzy pierwsze, ponieważ odmówi je później, podczas ektenii. Potem przed Królewskimi Drzwiami diakon, a jeżeli go nie ma, sam kapłan, odmawia wielką ektenię, po której następuje proskomydia, czyli przygotowanie darów uprzednio poświęconych. Podczas proskomydii odmawia się trzy antyfony, między którymi odmawia się małe ektenie. Antyfony te to 3 stacje 18. katyzmy Psałterza: Ps 119-123, Ps 124-128 i Ps 129-133. W ramach proskomydii kapłan wyciąga dary uprzednio poświęcone z miejsca przechowywania - kywot, który znajduje się na głównym ołtarzu i kładzie je na patenę – dyskos, tzw. gwiazdę i pokrowiec, następnie przenosi je na boczny ołtarz - жертвенник. Podobnie jak podczas Eucharystii obrzęd proskomydii odbywa się na specjalnym bocznym ołtarzu zwanym - жертвенник. W ramach proskomydii na Liturgii Uprzednio Poświęconych Darów kapłan wlewa wino i odrobinę wody do kielicha, nic nie mówiąc. Następnie kładzie na kielich i patenę pokrowiec nie odmawiając zwyczajnych modlitw przygotowania darów, a jedynie modlitwę „Przez modlitwy świętych ojców naszych, Panie Jezu Chryste, Boże nasz, zmiłuj się nad nami”, ponieważ jest to przygotowanie darów uprzednio poświęconych, czyli Ofiary doskonałej i dokonanej, do której żadna modlitwa zwykle odmawiana w ramach proskomydii na Eucharystii nie może już niczego nowego wnieść ani dodać. Po proskomydii i antyfonach następuje ostatnia, trzecia mała ektenia, a po niej odmawiane są psalmy stanowiące niejako istotę Nieszporów bizantyjskich, a zwłaszcza Ps 140 nawiązujący do składanej w świątyni jerozolimskiej ofiary kadzielnej: „Niech dopełni się moja modlitwa jak kadzidło przed Tobą, wzniesienie moich rąk, ofiara wieczorna” (Ps 140,2). Potem następują Ps 141, 129 i 116 wraz ze stychyrami, po których ma miejsce Małe Wejście. Zwykle jest to wejście z kadzielnicą, jak podczas Nieszporów. Tylko wtedy, gdy na Liturgii Uprzednio Poświęconych Darów jest czytana Ewangelia, zamiast kadzielnicy wnosi się księgę Ewangelii. Po Małym Wejściu i śpiewie głównego hymnu Nieszporów „Światłości pogodna” następuje prokimen, czyli krótki psalm responsoryjny. Następnie w ramach Liturgii Uprzednio Poświęconych Darów czytane jest pierwsze czytanie ze Starego Testamentu, tzw. Paremia: Rdz (w Wielki Poniedziałek, Wtorek i Środę z Wj), a po niej śpiewa się drugi prokimen. Następnie kapłan stojąc przed ołtarzem zwrócony w kierunku wschodnim, czyli tyłem do ludu i trzymając w obu dłoniach świecę i kadzielnicę, i błogosławiąc nimi, wzywa: „Mądrość, stańmy prosto!”. Następnie odwraca się na zachód, czyli twarzą do ludu i stając w Królewskich Drzwiach, błogosławi wiernych świeczką i kadzielnicą, mówiąc: „Światło Chrystusa oświeca wszystkich”. Potem, gdzie jest taki zwyczaj, wierni wykonują trzy pokłony do ziemi. Po tym błogosławieństwie czytana jest druga Paremia z Prz (w Wielki Poniedziałek, Wtorek i Środę z Hi). Jeżeli w następny dzień wypada jakieś święto, wówczas bezpośrednio po tej Paremii czyta się kolejne czytania ze Starego Testamentu (Paremie) związane z danym świętem. Po Paremiach kapłan śpiewa Ps 140, rozpoczynając od razu od 2. wersu: „Niech dopełni się moja modlitwa jak kadzidło przed Tobą, wzniesienie moich rąk, ofiara wieczorna”. Kapłan obchodzi dookoła głównego ołtarza przy każdym boku śpiewając stychyry Panie, wołam do Ciebie, usłysz mnie, Zważ na głos mego błagania, kiedy wołam do Ciebie, dalej
Postaw, Panie, straż przy moich ustach, i warte u drzwi moich warg i Nie skłaniaj mego serca ku złym słowom, ku usprawiedliwianiu grzesznych czynów, razem z ludźmi czyniącymi zło i kadząc ołtarz, zaś wierni po każdym wersie kapłana śpiewają wers „Niech dopełni się moja modlitwa jak kadzidło przed Tobą, wzniesienie moich rąk, ofiara wieczorna”. Jeżeli w następnym dniu obchodzone jest święto, wówczas po powtórnym śpiewie Ps 140, 2-4b czyta się Apostoła i Ewangelię. Natomiast w Wielki Poniedziałek, Wtorek i Środę czyta się Ewangelię, ale nie ma Apostoła. Potem następują kolejno ektenie: usilna, za katechumenów, za tych, co do oświecenia oraz odesłanie katechumenów i tych, co do oświecenia.
Liturgia wiernych rozpoczyna się od dwóch małych ektenii za wiernych, po których następuje hymn Cherubinów „Teraz Potęgi niebiańskie”, podczas którego dary uprzednio poświęcone są przenoszone z bocznego ołtarza - жертвенник na ołtarz główny. Kapłan przenosząc uprzednio poświęcone dary, patenę - dyskos niesie nad głową, a kielich na wysokości piersi, ponieważ w kielichu jest jedynie wino niekonsekrowane. W tym czasie wierni klęczą, a gdzie jest taki zwyczaj, padają na twarz. Po przeniesieniu uprzednio poświęconych darów na ołtarz główny następuje ektenia błagalna, podczas której zanoszone są prośby charakterystyczne zarówno dla Nieszporów jak i dla Eucharystii. Po ektenii odmawiana jest Modlitwa Pańska, po której następuje obrzęd Komunii św. Po słowach „Uprzednio poświęcone święte dla świętych” kapłan dzieli na cztery części tzw. Ahnec, a jedną z nich wpuszcza do kielicha z nie konsekrowanym winem, po czym diakon, a jeśli go nie ma, sam kapłan, wlewa do tegoż wina gorącą wodę - теплота, nic nie mówiąc. Po tym obrzędzie ma miejsce Komunia św. duchownych. Po Komunii św. duchownych uprzednio poświęcone dary z pateny wpuszczane są do kielicha, a następnie ma miejsce Komunia św. wiernych udzielana w ten sam sposób, jak na Eucharystii. Po Komunii św. dary przenoszone Po Komunii św. dary przenoszone są na ołtarz boczny i odmawiana są na ołtarz boczny i odmawiana jest ektenia dziękczynna z wezwaniami charakterystycznymi tak dla Eucharystii jak i Nieszporów, własna modlitwa zaambonna oraz modlitwy, które odmawia się na zakończenie Nieszporów. Po modlitwie zaambonnej diakon, a jeśli go nie ma, sam kapłan spożywa dary eucharystyczne, które pozostały po Komunii św. wiernych.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz